KOORDİNAT VE KOORDİNAT SİSTEMİ
Koordinat bir çizgi üzerinde, bir düzlemde ya da uzayda bir noktanın yerini belirlemeye, ifade etmeye yarayan bir kavramdır. Türk Dil Kurumu’na göre, kavram demek, zihinde gerçekleşen soyut bir tasarım demektir. Koordinat sözcüğü, en kısa biçimde “Konum bilgilerini ifade etmeye yarayan, düşünsel bir tasarım” diye açıklanabilir. Bir başka deyişle de, bir noktanın koordinatları denilince, söz konusu noktanın, sayılarla ifade edilen konum bilgileri akla gelir.Koordinatlar başlangıç noktasından başlayarak, belli kurallara uygun olarak, uzayıp giden çizgiler (Bunlar doğru ya da eğri olabilirler) üzerindeki skala değerleri ile ifade edilirler. Söz konusu doğrusal koordinat çizgileri, koordinat ekseni adı alır. Bir düzlemde birbirine dik iki koordinat ekseni, dik koordinat ya da Kartezyen koordinat sistemi adını alır. Öklit uzayını ifade eden, birbirine dik üç düzlemin arakesitinin tanımladığı koordinat sistemi de üç boyutlu Kartezyen koordinat sistemi adını alır.
Koordinatlar; nesnelerin, onları karakterize eden noktaların ya da nesnelere ilişkin sözel bilgilerin yerlerini ifade etmeye ve bunları ilişkilendirerek yeni bilgiler üretmeye olanak sağlar. İnsan yaşamın da çok önemli bir yer tutarlar. Koordinatlarla ilgili bilgiler matematiğin yaşama en çok yansıyan bölümünü oluştururlar. Örneğin gemi, kendi yerini, koordinatlarla ifade eder. Tehlike anında bu bilgilerle ona ulaşılır. Kendi koordinatlarını bilen gemi, gideceği limanın koordinatlarını da biliyorsa, bunlardan, gideceği yönü ve gereksinimi olan yolculuk süresini hesaplar. Keza her türden bilginin koordinatlandırılması olan CBS ve bunların bir gösterimi olan haritalar yaşamın birer parçalarıdır.Bir noktanın konumu, noktanın mutlak bir özelliği değildir. Bir nesne veya noktanın konumu, ancak onun diğerleri ile ilişkilendirildiğinde anlam kazanır. Bir noktanın konumu, diğer obje ve noktalara göre tanımlanır. Eğer tek bir noktanın konumundan söz edilecekse o zaman, bir koordinat sistemine gereksinim vardır. Referans, yani karşılaştırma, koordinat sistemi başlangıç noktası ve eksenlerine göre yapılır.
Koordinat sistemleri, uzay noktalarının yalnızca konumlarını ifade etmek için değil, hareket bilgilerini ifade etmek için de kullanılır. Özellikle jeodeziyi konu alan yeryüzü noktaları hareket halinde olduklarından, onların konumları zamana bağlıdır. Yeryüzü noktalarının konumu aynı zamanda zamanın bir fonksiyonudur. Matematikteki nokta uzayı kavramı, fizikte olaylar uzayı olarak dile getirilir. Orada her olaya bir yer ve zaman bilgisi atanır. Şu halde koordinat sistemlerinin bir misyonu da uzay-zaman olaylarının uzaydaki yerini belirlemektedir.
Yukarıda koordinat sözcüğünün soyut bir kavram olduğu söylendi. Bununla koordinat sisteminin, başlangıç noktasıyla, eksenleriyle elle tutulur gözle görülür olmadığı anlatılmaya çalışılmıştır. Bir mühendis için bir yeryüzü noktası, nesnel bir şeydir. Onun konumunu ifade eden koordinat sisteminin de somut olması gerekir. Geometrinin kurallarıyla matematik olarak tanımlanan koordinat sistemlerinin, fiziksel dünya ile ilişkilendirilmesi için, düşünsel koordinat sisteminin, maddeleştirilmesi gerekir. Bu görev jeodezi bilimi tarafından üstlenilmiştir. Yeryüzünde işaretlenmiş kontrol noktaları ile koordinat sistemleri yaşama geçirilir. Bu noktaların yardımıyla, harita mühendisi, koordinat sistemlerini araziye çakabilir.
