Yersel Global Koordinat Sistemi
YERSEL GLOBAL KOORDİNAT SİSTEMİ
Yersel global koordinat sistemi jeodezide en çok kullanılan koordinat sistemidir. Yeryuvarına bağlı, yer merkezli ve onunla birlikte dönen üç boyutlu bir Kartezyen koordinat sistemi şöyle tanımlanmaktadır:
⇒Bu sistemin başlangıç noktası G, yeryuvarı ağırlık merkezindedir.
⇒Z ekseni, yeryuvarı ortalama dönme ekseni ile çakışıktır.
⇒Bu eksene dik G den geçen X-Y düzlemi, astronomik ortalama ekvator düzlemine karşılık gelir.
⇒Yeryüzü noktası A dan X-Y düzlemine inilen dik (Z ye paralel) ile çekül doğrultusundan geçen düzlem A’nın astronomik meridyenidir. (A’daki çekül doğrultusu, Z dönme eksenine göre çarpık durduğundan, A dan Z ye çizilen paralel ile çekül doğrultusunun oluşturduğu lokal astronomik meridyen düzlemi, Z dönme eksenini içermez. Bunun için de G, A’nın lokal astronomik meridyeni içinde bulunmaz.
⇒Sistemin X–Z düzlemi ise ortalama Greenwich meridyenine paralel seçilir.
Çekül doğrusunu tanımlayan ?,? parametreleri astronomik enlem ve astronomik boylamdır. Bunlar jeodezik astronomi gözlemleriyle doğrudan belirlenebilmektedir.Yersel global koordinat sistemlerinin gerçekleştirilmesi 1980’li yıllara kadar, foto zenit teleskopları ile yapılan astrometrik gözlemlere dayanıyordu.
1980’li yıllardan itibaren yersel global koordinat sistemlerinin dayanakları olan yıldızların yerini GNSS (Global Navigation Satellite Systems) uyduları almıştır.GNSS uydularının konumlarına dayanarak, her uzay noktasının koordinatları, bir yersel global koordinat sistemi olarak tasarlanan WGS84 (World Geodetic System1984) sisteminde belirlenebilmektedir.
Daha sonra yeryuvarı ağırlık merkezine dayandığı için sistem tanımı önüne “dünya” sözcüğü eklenerek Dünya Jeodezik Sistemi adı verilmiştir.
WGS84 sistemi DMA (Defense Mapping Agency) tarafından geliştirilen WGS60, WGS66 ve özellikle WGS72 isimli sistemlerin evrimi olarak ortaya konmuştur.
WGS84’ün üç ayrı gerçekleşimi (frame) vardır. Bunlar:
ABD askeri broadcast gerçekleşimi,
IERS (International Earth Rotation and Reference Systems Service) tarafından işletilen prezisyonlu bilimsel versiyon ITRF (International Terrestrial Reference Frame) ve
Avrupa çıkışlı ETRF (European Terrestrial Reference Frame)’dir.
ITRF’nin (International Terrestrial Reference Frame) versiyonları dayandıkları verilerin son üretim tarihleriyle ifade edilir. Bunlara epok denir. ITRF96, ITRF2005.0 gibi.
ITRF’in (International Terrestrial Reference Frame) referans elipsoidi GRS80 (Geodetic Reference System 1980) elipsoididir.