LOKAL ASTRONOMİK KOORDİNAT SİSTEMİ
Bir yeryüzü noktası A’ya, teodolitini(veya, elektronik uzaklık ölçerini, GPS alıcısını) kuran harita mühendisi,
a) Merkezlendirme ile ölçülerini A yeryüzü noktası ile çakıştırıp, A ile uyumlu hale getirmiştir.
b)Ölçme aletini tesviye ettiğinde, aletinin düzeç eksenleri ile temsil edilen bir yatay düzlem elde etmiştir. A zemin noktasından geçen yatay düzlem buna paraleldir. Ölçme aletinin asal ekseni, A noktasındaki çekül doğrultusundadır. Bir başka deyişle, ölçme aletinin asal ekseni A dan geçen düşeyi temsil eder. A’nın yatayı, çekül doğrultusunu dik kesen yüzey, jeodezi de jeopotansiyel yüzey veya nivo yüzeyi olarak anılır. Yer yuvarına global olarak bakıldığında, her yerde çekül doğrultusunu dik olarak kesen, dünyayı saran ve artık düzlem olamayan bir yüzeydir.
c)Harita mühendisi, bir başka yeryüzü (ya da uzay) noktası B’yi gözlediğinde, ürettiği ölçü elemanları ZAB başucu açısı, rAB doğrultusu ve Se eğik uzaklığıdır.
rAB doğrultusu, nivo yüzeyi üzerinde teodolitin yatay açı bölüm dairesinin 0 (sıfır) doğrultusundan B ye kadar süpürülen açıdır. rAB, yeryüzü dışına yapılan astronomik ölçülerle ilişkilendirilerek, bu doğrultunun A’nın meridyeni ile ilişkisi kurulur ve AAB azimutu üretilir.
ZAB başucu açısı, nivo yüzeyinin normali ile B arasında düşey düzlemde ölçülen açıdır.
Se eğik uzaklığı, elektronik uzaklık ölçer ile kaydedilen sinyallerin değerlendirilmesinden üretilir.
Yalnızca A ve buradan yapılan ölçüler söz konusu olduğunda, tanımlanacak koordinat sisteminin başlangıcının A da olması yeterlidir.
→ A’dan geçen düşey eksen; A noktasındaki çekül doğrusu, çekül çizgisinin A’daki teğeti ya da en kestirme ve doğru ifade ile A’daki gravite (ağırlık ivmesi) vektörü g’nin tersi yöndeki doğrultusu, z ekseni olur. Bu doğrultu A dan geçen, WA potansiyeline sahip nivo yüzeyinin de normalidir.
→ Üç boyutlu koordinat sisteminin x, y eksenlerinin tanımladığı yatay düzlem, A dan geçen nivo yüzeyinin teğetidir. Ayrıca x kuzeye, y de doğuya yönlenmiştir.
Bu koordinat sisteminin jeodezideki adı, Lokal Astronomik Koordinat Sistemidir. Tanımlanmasında, doğal kavramlar nivo yüzeyi ve gravite vektörü kullanıldığından, doğal koordinat sistemleri arasında yer alır.
Jeodezide ölçme noktaları ile tanımlanan, birden çok lokal astronomik koordinat sistemini birbiri ile ilişkilendirmek için, global koordinat sistemi düşüncesine varılmıştır.
Global koordinat sistemleri, göksel koordinat sistemleri ve yersel koordinat sistemleri isimleriyle ikiye ayrılmaktadır.
Göksel global koordinat sistemleri güneş ve yıldızlar gibi gök cisimlerinin koordinatlarını belirlemek için kullanılır.
